Sosyal fobi nedir? Nasıl Tedavi Edilir

Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobi, toplumsal ortamlarda bireyde görülen ağır kaygı ve tasadır. Bireylerin toplumsal fobileri yani toplumsal korkuları sebebiyle istedikleri formda performans gösterememelerine neden olan duygusal manadaki zahmet olarak nitelendirilebilir. Her utangaç kişi için toplumsal fobiye sahip diyemeyiz. Telaşlar belli bir düzeye kadar harekete geçmeyi sağlayan itici güçlerdir, kalabalık bir ortamda sunum yaparken heyecanlanmak epey olağandır, itici güç derttir.

Bu tip korkular kişinin başarılı olmasında etken olabilir. Derdin düzeyinin çok yüksek olması, denetim edilemez bir duruma gelmesi ve kişinin muvaffakiyetini etkilemesi bazen de yapmak istediği şeyden alıkoyması toplumsal fobiden bahsedebilir hale getirebilir.

Sosyal fobisi olan bireyler toplum içinde sesli gülmekten, yemek yemekten, dikkat çekebilecek rastgele bir hareketten dolayı korkarlar. Bu durum onların daha çok yalnız olmalarınasebep olur birebir vakitte okul ya da iş performanslarını ya da partnerleriyle olan bağlantılarını olumsuz tesirler.

Sosyal fobisi olan şahıslar, etraflarındaki insanların onları hep olumsuz bir halde yargılayacağını düşünürler. Yalnızca kalabalık bir yerde olmak değil, buraya gitmeyi düşünmek bile hayli tasa verir. Bir ay sonra gerçekleşecek sunum için bir ay boyunca gerçekleşme fikri bile tasa verip rahatsız hissettirebilir. Bunun saçma olduğunun farkında olsalar dahi bu korkuya mani olamazlar.

Sosyal Fobi Belirtileri

Sosyal fobide, kişi korktuğu bir durumla karşılaştığında bedensel belirtiler gerçekleşir. Toplumsal fobide hem bedensel hem de davranışsal belirtiler gerçekleşmektedir. Bu bedensel belirtiler:

•  Çarpıntı
•  Kas gerginliği
•  Mide bağırsak hareketleri
•  Titreme
•  Ağız kuruluğu
•  Nefes darlığı
•  Yüz kızarması
•  Terleme
• Nefes darlığı ve nefes kesilmesidir.

Bu durumlar gerçekleşirken toplumsal fobiye sahip bireyin aklında inanç sistemindeki birçok niyet belirir. Yetersizim, sevilmiyorum, güçsüzüm, kusursuz olmalıyım, yüzümün kızardığını muhakkak etmemeliyim üzere. Bu kişiyi rahatsız eden tüm kanılar o kadar ağır gelir ki bunlarla yüzleşmekten ya da maruz kalmaktansa bu durumdan kaçınırım der birey.

Bu yansılarda davranışsal reaksiyonlardır. Bunlar; kimseyle göz göze gelmek istememe, konuşmaktan kaçınma, korktuğu ya da kalabalık olan ortamlara uzaklıklı bir ömrü benimseme ve kaçma, rahatsızlık hissetmiyormuş üzere davranmak için ekstra efor, tasa ve endişesinin anlaşılmaması için ekstra uğraş ve toplum içinde ‘hata yapmamalıyım’ endişesiyle toplum içinde sessiz ve hareketsiz kalmaktır. Fobiler bu tıp kaçınmalarladaha da perçinlenir ve kalıcı hale gelir.

Sosyal Fobi Nedenleri

Sosyal fobi; hem ruhsal hem biyolojik hem de çevresel etkenlerle ortaya çıkan ruhsal bir rahatsızlıktır. Biyolojik olarak ele alırsak seratonin salınımında dengesizlik, bilgilerin beyinde yanlış bir halde iletilmesine sebep olur. Toplumsal fobinin ortaya çıkmasında kişinin toplum içinde deneyimlediği olumsuz bir durum en besbelli nedenler ortasındadır. Örneğin sınıfta yanlış bir şey söyleyen çocuğun sınıf içerisinde alay konusu haline gelmesi, uzun müddetler kendini mahcup hissetmesi bu duruma bir örnektir.

Sosyal fobinin etkenlerinden olan, bireylerin hayatlarında ebeveynlerinden birinin ya da her ikisinin tasa bozukluğuna sahip olması ve bireylerin hassas ve hassas mizaca sahip olması bireyleri genetik olarak yatkın duruma getirir. Birebir vakitte çocuklukta konutta öğrenilen davranış kalıpları,çocuğun gelecekte telaşlı olmasına sebep olan genetik olmayan bir sebeptir. Hem ruhsal hem de çevresel faktörler, erken yaş tecrübelerinin tasaya sebep olduğunu belirtir.

Çocuklukta ailelerin çok denetimci halleri, onlarda da telaş bozukluğu olması, hem çocuğu hem de tahminen onun çocuklarında ve jenerasyonlarında korkulu olma özelliğini devam ettirir, dert toplumsal ortamlarda da kendini gösterir ve toplumsal fobi görülebilir. Bu çok denetimci ebeveyn ile büyüme durumu çevresel bir etken olarak ele alındığında, çocuk yanılgı yapma lüksü olmadığına inanır ve toplumda ne yapacağını bilemeyecek kadar kaygılanır. Bu sebeple toplulukta, kalabalıkta olmaktan daima kaçınır hale gelirler.

Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?

Toplumsal fobinin tedavisinde en sık kullanılan metot ekseriyetle psikoterapidir. Bilhassa toplumsal fobi çalışırken psikologların usullerinden en tesirli olarak nitelendirebileceğimiz yol Bilişsel Davranışçı Terapi ve EMDR’dir. Bilişsel Terapi, tasayı, tasayı oluşturan hisleri, bunun sonucunda ortaya çıkan bedensel yansıları bilip, manalandırıp, tanıdıktan sonra bu tasayı oluşturan niyetleri manaya ve bunlara karşı baş etme stratejileri geliştirmek yer alır.

Davranışsal Terapi; gevşeme teknikleri, rol oynama üzere yollar içerir. Bilişsel Davranışçı Terapide en kıymetli durum ‘kaçınmaları’ ortadan kaldırmaktır. Kaçınmaların devam ettiği bir fobinin büsbütün düzelmesi beklenmez.

Toplumsal fobi tedavisi için bazen yalnızca psikoterapi bazen de hem psikoterapi hem de gerekli görüldüğü takdirde ilaç tedavisiyle birlikte bir yol izlenmektedir. Verilen ilaçlar belirtilerde bahsettiğimiz seratonin salınımının dengesizliğini gidermek içindir.

Kaynaklar

Davison, G. C. & Neale, J. M. (2004). Olağandışı Psikolojisi. (7. Baskı). (İ. Dağ, Çev. Ed.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları

Sosyal Fobi / TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ

Cem KAYA, Toplumsal Fobi.